8. Monitoring
8.3 Panoptykon
W 1791 roku Jeremy Bentham, angielski filozof utylitarysta przedstawił model więzienia, które miało zapewnić skazanym lepsze warunki odbywania kary, ale też umożliwić skuteczny nadzór. Budynek zbudowany na okręgu – z umieszczoną w środku wieżą strażniczą – sprawiałby, że więźniowie zawsze widzieliby wieżę, nie wiedząc jednak, czy strażnik patrzy na nich, czy może na współwięźniów. Zachowywaliby się zatem tak, jakby byli pod stałą obserwacją – sami się dyscyplinując. Ten model architektoniczny posłużył Michelowi Foucault do metaforycznego opisu sposobu działania instytucji nowoczesnego państwa – szkoły, szpitala, fabryki, koszar – opartego na stałym nadzorze i wymuszaniu dyscypliny.